Historia wsi Dębno

Wieś istniała już w XIII w. Pierwotnie centrum jej tworzy drewniany gródek z kaplicą p.w. Wszystkich Świętych oraz podzamcze na wschód od niego. Najstarszy dokument wydany przez ks. Bolesława Wstydliwego dla komesa Świętosława Gryfity zezwalał osadnikom na karczowanie lasów „na wszystkie strony” (1274). Parafię notowały spisy świętopietrza w l. 1325-27, według legendy jednak drewniany kościół p.w. św. Małgorzaty ufundować miała już ks. Kinga w XIII w. (istniał do pocz. XVII w.). W 1357 r. król Kazimierz Wielki zezwolił Piotrowi Odrowążowi, wznoszącemu w miejscu drewnianego kamienny zameczek, na przeniesienie wsi na prawo magdeburskie (na pamiątkę lokowanych tam osadników niemieckich południowa część Dębna nosi do dziś nazwę „Szwaby”). Pod koniec XV w. prawnuk Piotra kasztelan krakowski Jakub Odrowąż budując swą nową siedzibę z okazałą, piętrową kaplicą na froncie, zaplanował również wzniesienie na wzgórzu na południe od niej kościoła p.w. św. Trójcy (konsekracja nastąpiła w 1504 r. po jego śmierci, a zmiana wezwania - na św. Małgorzaty – po zniszczeniu drewnianej świątyni w r. 1618). Przy kościele istniała szkoła parafialna od XV w., w czasach zaborów (1860) przemianowana na „trywijalną”, jednoklasową. W XVII w. Teofila ks. Ostrogska wzniosła i uposażyła drewniany szpital „dla siedmiu ubogich” oraz kaplicę św. Kingi. W 1725 r. inna właścicielka wsi, Anna Tarłowa postawiła tej świętej pomnik nad rzeką Niedźwiedziem oraz figurę Chrystusa Frasobliwego (przy cmentarzu wytyczonym w 1 poł. XIX w.). Wieś po I rozbiorze Polski została w myśl reform cesarza Austrii Józefa II podzielona na gromadzką i pańską. W 1831 roku dzierżawcy Spławscy przechowywali w zamku uciekinierów z powstania listopadowego. W trakcie rabacji chłopskiej (1846) został spalony folwark „dolny” ( nad Niedźwiedziem). W rok później zaraza ziemniaczana wywołała wielki głód a potem epidemię tyfusu. Ponadto w r. 1855 ludność zdziesiątkowała cholera. Na przełomie XIX i XX w. kościół był remontowany pod kierunkiem Zygmunta Hendla z pomocą kolatorów Marii i Stanisława Jastrzębskich (zakończenie prac w 1903 r.). Na początku I wojny św. na terenie Dębna toczyły się ciężkie walki wojsk rosyjskich i austriackich, a zamkowe wnętrza zamieniono w lazaret dla żołnierzy. W 1923 r. Jan Jastrzębski zaprosił do zamku studentów krakowskiej ASP, późniejszych wybitnych malarzy. W l. 1939 – 1945 w Dębnie przebywali Niemcy, zmuszający mieszkańców wsi do pracy w gospodarstwie przyzamkowym, niszczący jego wyposażenie i wielką bibliotekę. Od 1940 r. na terenie wsi działał Związek Walki Zbrojnej (od 1942 r. Armia Krajowa). W 1946 r. przeprowadzono parcelację gruntów dworskich. Powstała Gminna Spółdzielnia oraz Państwowy Ośrodek Maszynowy. W 1954 r. wieś zelektryfikowano, w 1962 r. wybudowano w niej szkołę podstawową, w l. 1983-1985 dokonano gazyfikacji, zaś 1990 r. oddano do użytku budynek Urzędu Gminy.

 

Źródło: www.zamekdebno.pl