Zabytki Dębna

 

ZAMEK W DĘBNIE

Wielkopańska rezydencja uchodzi za perłę polskiej architektury z czasów późnego gotyku. Do dziś przetrwał w niemal niezmienionym stanie od czasów powstania. Zachowała się pierwotna struktura murów, dawny układ wnętrz oraz duża część efektownego wystroju architektonicznego. Uwagę zwracają gotyckie, renesansowe i barokowe portale .Powstał w latach 1470-1480 zmieniając w kolejnych wiekach swoich właścicieli. Ostatni z nich Stanisław Jastrzębski opuścił go we wrześniu 1939 roku, a majątek przejęły w zarząd niemieckie władze okupacyjne. Po wojnie zamek stał się własnością Skarbu Państwa. Użytkował go Związek Historyków Sztuki i Kultury, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, a przez pewien czas także szkoła przysposobienia rolniczego i biblioteka. Krótko mieścił się w nim nawet posterunek milicji. W roku 1947 rozpoczął się remont trwający z przerwami do 1976 roku. Potem obiekt znalazł się pod kuratelą tarnowskiego Muzeum Okręgowego jako jego oddział, które już rok później zorganizowało w nim stałą ekspozycję historycznych wnętrz zamkowych. Dziś zamek jest wizytówką Gminy Dębno i miejscem licznych wydarzeń kulturalnych. Bodaj najbardziej znanym z nich jest Turniej Rycerski o Złoty Warkocz Tarłówny.

     

 

     Oprócz zamku znajdują się we wsi dwa cenne obiekty architektury: Kościół p.w. św. Małgorzaty (pierwotnie św. Trójcy), zbudowany w l. 1470-1504 na zlecenie Jakuba z Dębna, lecz zakończony przez jego bratanka, Jakuba Szczekockiego oraz kaplica Jastrzębskich.      

 

KOŚCIÓŁ PW. ŚW. MAŁGORZATY

Wzniesiony z nieregularnych ciosów kamiennych kościół składa się z prezbiterium zamkniętego ścianą prostą i wyższej nawy z przedsionkiem od południa oraz zakrystii od północy. Obie jego części nakrywają strome dachy dwuspadowe z dachówki, przybudówki dachy pulpitowe, zaś wieżę od zachodu z nadwieszoną izbicą kryty gontem hełm z kopułką i nasadnikiem. W oknie prezbiterium znajduje się od 1903 r. witraż ze św. Małgorzatą, wykonany w pracowni Geylinga w Wiedniu.

 Wewnątrz świątyni mieści się kopia tryptyku św. Trójcy ( oryginał z 1520 r. fundacji Jakuba Szczekockiego w Muzeum Narodowym w Krakowie), są neogotyckie boczne ołtarze, organy z XVII-XIX w., dwa epitafia barokowe: Kaspra Zoararda (Świerada) z 1611 r. i Jakuba z Porąbki (zm. 1644r.) oraz pięć gotyckich schodkowych portali o formach zbliżonych do zamkowych. W 1957 r. ściany kościoła pokryto polichromią ( w prezbiterium o tematyce związaną ze św. Małgorzatą projektu Józefa E. Dutkiewicza).W części północnej wzgórza kościelnego, pełniącego ongiś funkcję cmentarza, ujętego ogrodzeniem z 1904 r., zachował się nagrobek pierwszego przedstawiciela rodu Jastrzębskich osiadłego w Dębnie w 1835 r. – Józefa Alberta ( zm. 1862 r.). Pod ścianą prezbiterium leży kamienna płyta pozbawiona już nazwiska Jadwigi Brzozowskiej, dobrze widocznego jeszcze w latach 90. tych XX w.

 

 

 

 

 

 

 

 

KAPLICA GROBOWA JASTRZĘBSKICH

Wzniesiona w stylu neogotyckim z łamanego piaskowca przy południowym wyjściu cmentarnym została ufundowana przez Marię z Dębińskich Jastrzębską w r. 1906. Składa się z trójbocznie zamkniętego prezbiterium oraz krótkiej nawy, nakrytych wysokim siodłowym dachem z dachówki typu mnich-mniszka. Od zewnątrz ściany jej podpierają szkarpy. Zblendowany trójkątny szczyt od zachodu przepruty jest wielkim oknem wypełnionym, podobnie jak wydłużone okna w ścianach bocznych, barwnym witrażem projektu córki fundatorki Amelii hr. Ponińskiej. Do części naziemnej prowadzą zaokrąglone schody po bokach przybudówki kryjącej schody do krypty. Mieszczą się w niej sarkofagi członków rodu Jastrzębskich: Józefy (+1888), Edmunda (+1898), Stanisława Leopolda (+1902), Marii (+1915), Jana (+1939) oraz krewnego z linii łysogórskiej – Adama. Autorstwo kaplicy przypisuje się krakowskiemu architektowi Janowi Sas Zubrzyckiemu, twórcy tzw. stylu gotyku nadwiślańskiego.

 

 

 

 

W Dębnie znajduje się sporo figur przydrożnych. Najstarsze z nich, osiemnastowieczne, to posąg św. Kingi fundacji Anny Tarłowej z r. 1725 na pagórku nad Niedźwiedziem, Chrystusa Frasobliwego również związanego z tą samą właścicielką Dębna z 1poł. w. XVIII przed cmentarzem, oraz św. Jana Nepomucena z 1775 roku wzniesiona staraniem Macieja hr. Lanckorońskiego w przyzamkowym parku. Po północnej stronie szosy E4 ( dawnego traktu cesarskiego wytyczonego przez Austriaków pod koniec XVIII w.), na terenie należącym obecnie do wsi Wola Dębińska, stoi jeszcze figura św. Floriana na postumencie.

 

 

 

Figura Św. Kingi

 

 

 

 

Pozostałe figury pochodzą z XIX i 1 poł. XX w. Są to: figura M. Boskiej z Dzieciątkiem fundacji Tomasza i Katarzyny Solaków oraz Szczepana i Honoraty Rzepków z Biadolin Szlacheckich (1850) przy szosie E4 od strony Dębna oraz pomnik 20.lecia Polski Niepodległej z Orłem na szczycie wyniosłego cokołu z r.1938 na zakręcie drogi w kierunku Biadolin, po stronie należącej obecnie do Woli Dębińskiej. Przy wschodniej bramce wejściowej na kościelne wzgórze usytuowana jest figura M.B Niepokalanego Poczęcia fundacji Michała i Stefanii Sułków (1936r.). Wzdłuż drogi wiejskiej w kierunku Porąbki stoją ponadto: posąg M. Boskiej fundacji Michała i Katarzyny Bilińskich (1870), krzyż przydrożny fundacji Jana i Anny Płanetów (1871), oraz przed tzw. Zaprzecznicą kolejny krzyż wzniesiony przez Szymona i Walerię Koczwarów (1913). 

 

CMENTARZ PARAFIALNY

Powstał w 1 poł. XIX w. na wschód od zamku na gruntach dworskich darowanych przez ówczesnych właścicieli – Rudnickich lub Jastrzębskich, powiększanych pod koniec XIX i na pocz. XX w. W jego części wschodniej i środkowej znajduje się 19 najstarszych nagrobków z XIX w., w tym obelisk z inskrypcją odnoszącą się do Wojciecha Jurgowskiego (zm. w 1854 r.), oraz Pietà, prawdopodobnie autorstwa Adeodata Martyńskiego z ok. 1860 r., (konserwowana w r. 2007 przez Barbarę Dworaczyńską z Tarnowa), a także ogrodzona kwatera żołnierzy austriackich z przełomu 1914/1915 r. z piramidą projektu Roberta Motke, oraz dużo mniejsza, oznakowana krzyżem prawosławnym, żołnierzy rosyjskich.